Czy firma może zadłużać się w nieskończoność? Dlaczego nadmierny poziom zadłużenia jest niekorzystny dla firmy? W jaki sposób wzrost zadłużenia firmy wpływa na wzrost fluktuacji zysku/straty przy zmieniającym się poziomie sprzedaży?

Kapitały obce, którymi w zasadzie każda firma jest finansowana, przyczyniają się niewątpliwie do rozwoju firm, ale te same kapitały obce mogą stać się również źródłem poważnych problemów finansowych firmy, a w skrajnym przypadku mogą wręcz prowadzić do bankructwa firmy, jeżeli ich wielkość przekroczy niebezpieczny poziom. Gdzie zatem jest bezpieczna granica udziału kapitałów obcych w źródłach finansowania majątku, której firma nie powinna przekroczyć?

Zwiększanie udziału kredytów i pożyczek w źródłach finansowania majątku jest ekonomicznie uzasadnione do momentu, kiedy korzyści jakie daje firmie każda kolejna złotówka pożyczonego kapitału przewyższają koszty związane z obsługą tego kapitału (w szczególności koszty odsetek). Zatem maksymalny udział kapitałów obcych w źródłach finansowania majątku, przy którym powyższy warunek byłby spełniony, można wyrazić przy pomocy następującej nierówności:
DoWpisu3Gdzie:

EBIT – (ang. Earnings Before deducting Interest and Taxes), czyli zysk przed odsetkami i opodatkowaniem [zysk brutto powiększony o wartość odsetek od kredytów i pożyczek spłacanych w ciągu roku]

KC – kapitał całkowity (inaczej bilansowa wartość aktywów lub pasywów)

O – odsetki (i inne koszty) spłacane od kredytów i pożyczek w ciągu roku

KO – wartość kapitałów obcych, przy pomocy których firma finansuje swój majątek

Zgodnie z przedstawioną nierównością udział zysku EBIT w kapitale całkowitym powinien być wyższy niż udział odsetek od kredytów i pożyczek w kapitałach obcych. Celem wyjaśnienia należy podkreślić, że zysk EBIT to kategoria zysku, która nie występuje bezpośrednio w księgach rachunkowych. Zysk EBIT jest bardzo często wykorzystywany w różnych analizach. Zastosowanie zysku EBIT w powyższej nierówności pozwala w pewnym sensie zrównać wszystkie kapitały, którymi jest finansowana firma i na potrzeby analizy nie rozróżniać kapitałów własnych od kapitałów obcych jako źródeł tworzenia zysku firmy.

Do momentu kiedy spełniona jest powyższa nierówność każda kolejna złotówka kapitałów obcych w formie kredytów i pożyczek pozwala nie tylko pokryć koszt obsługi kapitałów obcych (odsetki), ale dodatkowo powiększa jeszcze zyski firmy o wypracowaną nadwyżkę.

Przykład:

Jeżeli każda złotówka kapitału całkowitego wypracowuje 10 groszy (10%) zysku EBIT, a stopa odsetek od kapitałów obcych wynosi 8% lub inaczej każda złotówka pożyczki lub kredytu generuje 8 groszy kosztów w postaci odsetek lub innych opłat, wówczas nasza nierówność będzie spełniona, ponieważ:

10gr > 8gr    lub     10% > 8%

W powyższym przykładzie każda złotówka pożyczonego kapitału zarabia na siebie (8gr), a dodatkowo powiększa jeszcze zyski firmy o 2 grosze (10gr-8gr). Zatem do momentu kiedy spełniona jest nasza nierówność, każda złotówka kapitałów obcych w formie pożyczek lub kredytów przynosi firmie wymierną korzyść, ponieważ pozwala powiększyć zysk firmy.

Z naszą nierównością jest związana także tzw. dźwignia finansowa. Otóż dźwignia finansowa działa, tak długo jak długo jest spełniony warunek wyrażony w nierówności. W momencie kiedy ten warunek przestanie być spełniony i stopa odsetek przewyższa stopę zysku EBIT wypracowaną przez kapitały całkowite, wówczas zaczyna występować zjawisko zwane maczugą finansową, które jest zjawiskiem wyjątkowo niekorzystnym dla firmy. W takiej sytuacji zwiększanie wartości kapitałów obcych jako źródeł finansowania majątku jest ekonomicznie nieuzasadnione, ponieważ każda kolejna złotówka kapitałów obcych (kredytów lub pożyczek) tworzy większe koszty (odsetki) niż przynosi korzyści. Taka sytuacja prowadzi do tego, że kapitały obce poprzez nadmierne odsetki zmniejszają zysk brutto/netto wypracowany przez firmę, a jeżeli firma generuje stratę wówczas każda kolejna złotówka kapitałów obcych tą stratę jeszcze pogłębia.

Wracając do naszego przykładu spróbujmy nieco zmodyfikować warunki przyjmując, że tym razem stopa odsetek płaconych od kredytów i pożyczek wynosi 12% lub inaczej każda złotówka kapitałów obcych tworzy 12 groszy kosztów w postaci odsetek. Zatem sytuacja wyglądałaby następująco:

10gr < 12gr   lub  10% < 12%

Pierwotna nierówność w zmodyfikowanym przykładzie nie jest spełniona (odwrócony znak nierówności), co prowadzi do tego, że pożyczony kapitał nie zarabia na siebie, ponieważ każda złotówka kredytu lub pożyczki kosztuje 12 groszy, a wypracowuje jedynie 10 groszy zysku EBIT, czyli każda złotówka kapitałów obcych zabiera jeszcze 2 grosze zysku wypracowanego przez inne kapitały firmy lub powiększa stratę firmy o 2 grosze, w sytuacji jeżeli firma nie wykazuje już zysku.

Chcąc określić relacje jakie powinny występować pomiędzy kapitałem całkowitym, a kapitałem obcym należałoby przekształcić nieruchomość przedstawioną na początku wpisu do jednej z następujących postaci:

Wpis_3_2

Jak wynika z pierwszego z przedstawionych powyżej układów nierówności iloraz zysku EBIT i odsetek (O) powinien być większy niż relacja (iloraz) kapitałów całkowitych do kapitałów obcych lub z drugiego układu nierówności udział odsetek w zysku EBIT powinien być mniejszy niż udział kapitałów obcych w kapitale całkowitym.

Warto zauważyć, że bezpieczna granica zadłużenia firmy wyrażona przy pomocy naszej nierówności będzie podlegała fluktuacjom. Nie będzie ona stała i niezmienna. W dobrym dla firmy roku, przy wysokich zyskach udział kapitałów obcych w źródłach finansowania majątku może być nieco wyższy. Natomiast w gorszym dla firmy roku przy mniejszych zyskach bezpieczny udział kapitałów obcych w kapitale całkowitym powinien być także odpowiednio niższy. Ponadto ważne jest też, że wraz ze wzrostem udziału kapitałów obcych w źródłach finansowania majątku będzie rosła wartość dźwigni finansowej. Im większa będzie wartość dźwigni tym większym fluktuacjom (wahaniom) będzie podlegał zysk (lub strata) firmy. Przy spadku sprzedaży zysk firmy, która ma wysoki poziom dźwigni finansowej, będzie zmniejszał się znacznie szybciej, a w skrajnym przypadku szybciej przerodzi się w stratę niż zysk firmy która ma niski poziom dźwigni finansowej. Zatem firma, która będzie miała wysoki udział kapitałów obcych, a co za tym idzie wysoki poziom dźwigni finansowej będzie narażono na większe wahania zysku/straty przy zmieniającym się poziomie sprzedaży, o czym warto także pamiętać. Biorąc powyższe pod uwagę wydaje się uzasadnione, żeby bezpieczny udział kapitałów obcych w kapitale całkowitym był nieco niższy od granicznego poziomu wynikającego z naszej nierówności.

Wiele firm traktuje kredyt jak sposób na poprawę płynności finansowej w sytuacji kiedy firma przynosi już stratę. Niejednokrotnie przedsiębiorcy, którym banki odmówiły przyznania kredytu, decydują się na zaciąganie drogich pożyczek pozabankowych licząc, że to pozwoli poprawić płynność finansową. Podane przez nas argumenty pokazują jednak, że zaciągnięcie pożyczki w sytuacji kiedy firma wykazuje stratę, poprawi jedynie iluzorycznie płynność finansową firmy. Odczuwalna przez przedsiębiorcę płynność może się poprawić na pewien czas, tj dopóki pieniądze z pożyczki będą na koncie bankowym przedsiębiorcy, natomiast w momencie kiedy pieniądze się skończą, a firma wykaże kolejną stratę, płynność finansowa paradoksalnie będzie jeszcze gorsza niż była wcześniej, ponieważ strata bezpośrednio wpłynie na zmniejszenie kapitału obrotowego firmy i pogorszenie wskaźników płynności do czego dodatkowo przyczynią się też rosnące odsetki. Pożyczka w takiej sytuacji posłuży jedynie do pokrycia kolejnej straty. Jeżeli firma nie podejmie intensywnych działań pozwalających wypracować zysk w kolejnym okresie, wtedy zwiększanie udziału kapitałów obcych w kapitałach całkowitych okaże się posunięciem dość ryzykownym, mogącym wręcz przyspieszyć bankructwo.